1.jpg
1.jpg
2.jpg
2.jpg
3.jpg
3.jpg
previous arrow
next arrow
Politički život u Leskovcu 1918–1941.

Politički život u Leskovcu 1918–1941.

U novoj jugoslovenskoj državnoj zajednici, Kraljevini SHS, Leskovac je, kao varoško naselje, ostao administrativni centar Leskovačkog sreza koji je pripadao Vranjskom okrugu i sa 13.721 stanovnikom (6.839 muškaraca i 6.882 žene) u 2.898 domova, prema popisu iz 1921, bio je dvanaesta varoš po veličini u granicama ondašnje Srbije.

Parlamentarni izbori u Kraljevini Jugoslaviji između dva svetska rata održani su sedam puta: četiri puta u Kraljevini SHS u periodu građanskog parlamentarizma (1918–1929) i tri puta u Kraljevini Jugoslaviji u periodu 1929–1941. Takođe, i opštinski izbori održani su sedam puta.
Parlamentarni izbori u Kraljevini SHS, a samim tim i u leskovačkom kraju, do 1929. godine održani su 1920, 1923, 1925. i 1927, a opštinski 1920, 1921, 1923. i 1926. U administrativno-upravnom pogledu, uže područje leskovačkog kraja činio je Leskovački srez, koji je obuhvatao 21 seosku opštinu, a za vreme izbora predstavljao je izborni srez.

Od političkih stranaka ovde su se za vlast borile Radikalna i Demokratska stranka, menjajući vodeću poziciju od izbora do izbora – opštinskih i skupštinskih u periodu građanskog parlamentarizma (1918–1929). Ove stranke imale su prednost nad ostalim strankama zahvaljujući masovnoj podršci biračkog tela na čitavom leskovačkom području. Komunistička partija Jugoslavije, koja do Zakona o zaštiti države (1921) ima snažan uticaj na politički život (1920. odnela je pobedu na opštinskim i parlamentarnim izborima u leskovačkom kraju), od 1923. godine deluje kao NRPJ ali je njena aktivnost mnogo slabija. Mnogo slabije osećala se i politička aktivnost Zemljoradničke i Republikanske stranke.
Skupštinski i opštinski izbori u Kraljevini Jugoslaviji održani su tri puta: 8. novembra 1931, 5. maja 1935. i 11. decembra 1938. godine, a opštinski: 15. oktobra 1933, 23. decembra 1934. (vanredni) i 6. decembra 1936. Na svim parlamentarnim izborima u Leskovačkom srezu, koji je tada pripadao Vardarskoj banovini, ubedljivu pobedu odnele su zemaljske izborne liste vladinih stranaka: na prvim izborima lista predsednika vlade Petra Živkovića, na drugim lista predsednika vlade Bogoljuba Jeftića i na trećim zemaljska izborna lista predsednika vlade Milana Stojadinovića. Takođe, na opštinskim izborima u seoskim opštinama pobeđivali su kandidati vladinih stranaka: Jugoslovenske nacionalne stranke na izborima 1933. i 1934. i Jugoslovenske radikalne zajednice 1936. godine.
Osnovna karakteristika opštinskih vlasti do 1941. godine bila je da su one imale isključivo političko stranačko obeležje, da su interesi građana bili podređeni partijskim interesima stranaka. U periodu od 1920. do 1929. godine tri puta su održani redovni opštinski i jednom vanredni izbori za predsednika opštine. Iako se opštinska uprava često menjala, u ovom periodu je jedan čovek, Milan Popdimić, na mestu predsednika obeležio ovo razdoblje svojim neprekidnim mandatom od 1923. do 1929. godine. Interesantno je istaći da u čitavom periodu posle zavođenja diktature, do 1941, nije došlo do izbora, tj. ni jedan predsednik opštine u tom periodu nije izabran na izborima nego su svi postavljani dekretima. Poznatu leskovačku neslogu oko izbora predsednika morali su da razrešavaju viši organi vlasti. Najkontroverzniji predsednik predratne leskovačke opštine bio je Mihajlo Burinčić, koji se jedno vreme predstavljao i kao „leskovački Musolini“. On je zbog javno izrečenih uvreda jednom odborniku smenjen, pošto je čitava delegacija političkih i drugih ličnosti tražila njegovu smenu, organizujući voz za Beograd, da tuže svog predsednika. Najviše uspeha u rešavanju komunalnih pitanja u gradu imao je Mihajlo Babamilkić.
Osvajanje vlasti u opštini Leskovac bio je jedan od značajnijih ciljeva svake političke stranke. Borba za opštinsku vlast u Leskovcu dok su se održavali izbori od 1920. do 1929. bila je javna i vlast je osvajana dobijanjem poverenja birača. Pored neprekidne borbe za upravu nad varoši, opštinske vlasti pokušavale su i delimično uspele da izmene lik varoši modernizujući je. Međutim, ni jedna opštinska uprava nije uspela da reši osnovne komunalne probleme grada – vodovod i kanalizaciju, regulaciju i kaldrmisanje leskovačkih ulica. Rešavanje ovih glavnih komunalnih problema naročito uzimano u razmatranje prilikom izbornih kampanja.
U periodu ekonomske krize, pored mnogobrojnih komunalnih problema, posebno se isticalo pitanje pomoći siromašnim porodicama i pojedincima kojih je u gradu bilo sve više. Opštinske uprave su za to posebnu pažnju posvećivale potpomaganju leskovačke sirotinje, koja je bila zahvaćena „besparicom i bezlebicom“. Opštinske vlasti su organizovale u gradu prikupljanje pomoći za gladne i bolesne, kojih je svakim danom bilo sve više, zbog nekontrolisanog priliva siromašnog zemljoradničkog stanovništva u varoš „da traži rada i da povećava varošku bedu“.

Izvod iz monografije
„Zlatno doba Leskovca 1918-1941“
Zvonimir Šimunec
Mira Ninošević
Veroljub Trajković

 

  

 

Ministarstvo kulture
Filmski centar
Leskovac
RTS
Slide 1
Gradjevinar.jpeg
Slide 1
GW
Ministarstvo-DUiLS.jpeg
FHI Zdravlje
Narodno Pozoriste
muzej-leskovac-logo-180.jpeg
Hotel Gros
Etno brvnara Gros
Apostolovic180
DCP Hemigal
OTP banka
Martini Vesto - copy
Moravka pro
Home Centar VERA
Stefaneli Interacional
Lilly drogerie
BENU apoteka
Destilerija Porečje Vučje
Slide 1
Kozarak
Randjelovic.jpeg
Stankovic-D-Sainovac.jpeg
Viatec-Wood.jpeg
DrvoprometKocic.jpeg
Bland.jpeg
DrvoproduktVG.png
ludjo_stil.jpeg
termopellet.png
ABD.jpg
nivan-komerc.jpg
Prima Nova
Zlatan Trag
Budućnost promet
Keramika Leskovac
ZDK Media Bilbordi
Hotel Bell Inn
Dnevni Juga
Kanis
AC Stanković
previous arrow
next arrow